Openheid als regel
Een gemeenteraad heeft drie rollen: volksvertegenwoordiging, kaders stellen en controleren. Over de eerste rol wil ik het deze week hebben. Gemeenteraadslid zijn betekent dat je bent gekozen om ‘het volk’ te vertegenwoordigen. Je bent gekozen om namens andere besluiten te nemen. Mensen kunnen alleen beoordelen, of je dit naar behoren doet wanneer besluiten in openbaarheid genomen worden. Een besluit kan je alleen goed begrijpen wanneer ook de weg naar een besluit bekend is. Je moet het traject dat heeft geleid tot het besluit kennen om het te kunnen beoordelen.

 Denk hierbij bijvoorbeeld aan de opstelling van GroenLinks in relatie tot de nieuwe missie in Afghanistan. Wanneer je je bedenkt dat Halsema een motie heeft ingediend die indirect heeft geleid tot deze missie, dan ontdenk je een argument waarom GroenLinks nu voor heeft gestemd. Terwijl je dat misschien niet verwacht.

Vanuit deze gedachtegang vind ik dat vergaderingen van een gemeenteraad in principe openbaar moeten zijn.

Geslotenheid al uitzondering
Ik kan me echter situaties bedenken waarbij een uitzondering wordt gemaakt. Ik kom hierbij tot de volgende twee mogelijkheden:

1. Praktische zaken
Om een vergadercyclus in goede banen te kunnen leiden moeten er allerlei praktische zaken geregeld worden. Hierover moet de gemeenteraad beslissingen nemen. Deze beslissingen gaan het volksvertegenwoordigende aspect niet aan. Beslotenheid is daarom ook geen probleem, maar zelfs wenselijk/nodig. Om dit op een efficiënte en effectieve manier te kunnen doen kent de gemeenteraad een presidium.

2. Situaties waarin het maatschappelijk belang wordt geschaad door openheid
Openheid kan de gemeente geld kosten. Denk aan het volgende voorbeeld. De gemeente wil ter hoogte van Van Leijdenstraat 3 een parkeergarage bouwen en wil daarom gaan onteigenen. Wanneer dit in de openbaarheid komt dat is de kans groot de verkopende partij de prijs aanzienlijk omhoog gooit. Wanneer het bod wordt gedaan in een situatie waarin de gemeente zich nog niet heeft gecommitteerd aan een parkeergarage kan de deal waarschijnlijk voor een lagere prijs gesloten worden. In een dergelijke situatie kan het raadzaam zijn de dat de gemeenteraad in beslotenheid middelen beschikbaar stelt.

Het maatschappelijk belang kan ook geschaad worden doordat het ‘politieke spel’ de beste oplossing in de weg staat. Denk hierbij aan de situatie waarin partijen terugvallen in hun ‘standaard’ oplossing, terwijl in dit geval een andere weg beter is. B.v. ChristenUnie kiest als reflex de ‘christelijk-sociale oplossing’, de PvdA de ‘sterke schouders, dragen de zwaarste lasten’ oplossing en het CDA de ‘maatschappelijk middenveld oplossing’. Terwijl in een specifiek geval de ‘lik op stuk’ oplossing de beste is. Een vergadering in beslotenheid kan helpen om deze reflex te omzeilen. Wat mij betreft wordt hier wel heel terughoudend mee omgegaan, omdat het eigenlijk een zwaktebod is.

Wanneer er wordt gekozen voor geslotenheid wordt wat mij betreft het proces dat gevolgd wordt wel openbaar gemaakt. Dit kan betekenen dat er over een onderwerp wordt gesproken terwijl de burger dat niet weet, maar de burger kent het onderwerp wel en weet wanneer er besluitvorming over te verwachten is!

 Cor van Vliet, 1 februari 2011